اعظم غمخواه؛ علی خزاعی فر؛ جهانگیر مسعودی
چکیده
اندیشهها و نظریّهها همچون انسانها سفر میکنند؛ آنها از فردی به فردی دیگر، از موقعیتی به موقعیتی دیگر و از زمان و مکانی به زمان و مکانی دیگر منتقل میشوند. سؤالی که مطرح میشود این است که وقتی نظریّهای از زمان و مکانی به زمان و مکان دیگری سفر میکند، همانگونه که هست منتقل میشود یا اینکه تغییر میکند؟ در این مقاله در چارچوب ...
بیشتر
اندیشهها و نظریّهها همچون انسانها سفر میکنند؛ آنها از فردی به فردی دیگر، از موقعیتی به موقعیتی دیگر و از زمان و مکانی به زمان و مکانی دیگر منتقل میشوند. سؤالی که مطرح میشود این است که وقتی نظریّهای از زمان و مکانی به زمان و مکان دیگری سفر میکند، همانگونه که هست منتقل میشود یا اینکه تغییر میکند؟ در این مقاله در چارچوب حوزۀ پژوهشی تاریخنگاری ترجمه، نحوۀ دریافت یکی از گفتمانهای فلسفی مهم قرن بیستم در غرب و در ایران یعنی «گفتمان فوکو» پرداخته میشود؛ و این سؤال پاسخ داده میشود که مترجمان فوکو در دورۀ اصلاحات بر کدامیک از آثار یا نظریّههای فوکو تأکید کردهاند و چرا؟ همچنین با توجّه به اینکه فوکو در سالهای آغازین انقلاب اسلامی مواضع جنجالبرانگیزی در مورد انقلاب ایران اتخاذ کرده است، این پژوهش به سؤال دیگری نیز میپردازد که با مسأله پذیرش فوکو مرتبط است و آن اینکه آیا مترجمان فوکو صرفنظر از موضع او نسبت به انقلاب اسلامی به ترجمه آثار وی پرداختهاند؟ به این منظور، تمامی متون ترجمهشده و تألیفی و نیز مقالات مندرج در نشریات دورۀ اصلاحات (۱۳۸۳-۱۳۷۶) را انتخاب کرده و مفاهیم اصلی آنها طبق دستهبندی مفهوم قدرت در اندیشه فوکو برچسبگذاری شده است. بررسی حاضر نشان داد که مترجمان کنشگران اصلی این گفتمان بودهاند و اندیشۀ فوکو بهمثابۀ ابزاری در خدمت مترجمان بوده است تا پدیدههای اجتماعی را نقد کنند و نیز در دورۀ مذکور، نقد قدرت پُربسامدترین مفهوم در تمامی آثار چاپی مرتبط با فوکو (ترجمه، تألیف و نشریات) بوده است.
سودابه قندهاری؛ محمد جواد مهدوی؛ علی خزاعی فرید؛ محمد جعفر یاحقی
چکیده
یکی از شیوههایی که درگذشته در ترجمۀ متونِ وحیانی از جمله انجیل و قرآن مجید به کار میرفت، شیوۀ ترجمۀ بین خطّی بود. در این شیوه، مترجمان به دلیل حرمتی که برای متن اصلی قائل بودند به ترجمۀ حیثیت متنی مستقل نمیدادند و به شکل لفظ به لفظ ترجمه میکردند و ترجمۀ خود را بین خطوط میآوردند. بااینحال ترجمههای اوّلیّۀ قرآن ...
بیشتر
یکی از شیوههایی که درگذشته در ترجمۀ متونِ وحیانی از جمله انجیل و قرآن مجید به کار میرفت، شیوۀ ترجمۀ بین خطّی بود. در این شیوه، مترجمان به دلیل حرمتی که برای متن اصلی قائل بودند به ترجمۀ حیثیت متنی مستقل نمیدادند و به شکل لفظ به لفظ ترجمه میکردند و ترجمۀ خود را بین خطوط میآوردند. بااینحال ترجمههای اوّلیّۀ قرآن کاملاً تحتاللفظی نیست و از ابتکاراتی زبانی برخوردار است که بررسی آنها موضوع این مقاله است. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی‑تحلیلی، به واکاوی مقایسهای و زبانشناختی چهار ترجمۀ بین خطّی کهن قرآن در بازۀ زمانی قرن چهارم تا نیمۀ قرن ششم هجری پرداختهایم. این چهار متن عبارتاند از: ترجمۀ رسمی معروف به ترجمۀ تفسیر طبری و ترجمۀ تفسیر ابوالفتوح رازی در بخش آیات، ترجمۀ قرآن قدس و ترجمۀ قرآن ری. موارد انتخابشده در دو حوزۀ کلّیِ «واژگان» و «نحو» مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفته است. یافتهها حاکی از آن است که مترجمان به درجات متفاوت به صورتهای واژگانی و نحوی متن اصلی وفادار بودهاند. بهعبارتدیگر، علیرغم اینکه ترجمهها درمجموع تحتاللفظی هستند، مجموعهای از ویژگیهای شاخص واژگانی و نحوی دارند که آنها را به متون ارزشمندی تبدیل کرده است. کاربرد معادلهای اصیل فارسی در ترجمة تفسیر طبری و در ترجمۀ قرآن قدس و نیز وجود برابرنهادهای محلی، عمدتاً گویش سیستانی، در ترجمۀ قرآن قدس از جمله این ویژگیهاست. در ترجمۀ تفسیر ابوالفتوح رازی و ترجمۀ قرآن ری تأثیرپذیری مترجمان از زبان مبدأ در حوزۀ واژگانی و بهخصوص در ترجمۀ واژگان دخیل بیشتر مشهود است. در حوزۀ نحوی نیز ترجمههای تفسیر ابوالفتوح رازی و قرآن ری همخوانی بیشتری با اقتضائات نحوی زبان فارسی نشان میدهند.
نسرین اشرفی؛ محمدرضا هاشمی؛ حسین اکبری؛ علی خزاعیفرید
چکیده
حوزة نشر رمان همواره با تغییرات ناشی از تحولات اجتماعی همراه بوده است. مقالة حاضر در پی تحلیل تغییرات بازار نشر رمان بر مبنای تغییرات در ساختارهای سیاسی و اجتماعی اواسط دهة 1370 است. بازة زمانی مدنظر سالهای 1376 و 1377 شمسی، همزمان با روی کارآمدن دولت اصلاحات است. با توجه به ماهیت میانرشتهای این پژوهش، از دو چارچوب نظری «نظامهای ...
بیشتر
حوزة نشر رمان همواره با تغییرات ناشی از تحولات اجتماعی همراه بوده است. مقالة حاضر در پی تحلیل تغییرات بازار نشر رمان بر مبنای تغییرات در ساختارهای سیاسی و اجتماعی اواسط دهة 1370 است. بازة زمانی مدنظر سالهای 1376 و 1377 شمسی، همزمان با روی کارآمدن دولت اصلاحات است. با توجه به ماهیت میانرشتهای این پژوهش، از دو چارچوب نظری «نظامهای چندگانه» ایوِن-زُهَر و «ساختمندی» گیدنز استفاده شده است. برای بررسی تغییرات حوزة نشر رمان در دو بعد تألیف و ترجمه از تحلیل شبکه استفاده شده است. همچنین برای درک عوامل ساختاری و عاملیتی مؤثر بر تغییرات نشر رمان در این دوره با استفاده از مصاحبههای نیمهساختاریافته با ناشران، سعی شده است تغییرات این دوره بررسی شود. نتایج پژوهش نشان میدهد که ساختار نشر رمان در این دو سال، دچار تغییرات کمّی و کیفی زیادی شده است که در این میان تأثیر ساختاری سیاسی و بهتبع آن وضعیت در حوزة اجتماعی باعث تقویت یا محدودسازی قدرت کنشگری ناشران و مؤلفان/مترجمان شده است.
محبوبه نورا؛ علی خزاعی فرید
چکیده
اگرچه ترجمه بالنفسه دارای ماهیت تاریخی است، پژوهش دربارة جنبههای تاریخی آن یا بهعبارتی «تاریخنگاری» ترجمة بحثی نسبتاً جدید است و تاکنون در این زمینه نسبت به دیگر حوزههای پژوهشی ترجمه کار چندانی صورت نگرفته است تا حدی که میتوان گفت وضعیت تاریخ ترجمه قابل قیاس با تاریخنگاری در سایر رشتهها نیست. این پژوهش، در چارچوب ...
بیشتر
اگرچه ترجمه بالنفسه دارای ماهیت تاریخی است، پژوهش دربارة جنبههای تاریخی آن یا بهعبارتی «تاریخنگاری» ترجمة بحثی نسبتاً جدید است و تاکنون در این زمینه نسبت به دیگر حوزههای پژوهشی ترجمه کار چندانی صورت نگرفته است تا حدی که میتوان گفت وضعیت تاریخ ترجمه قابل قیاس با تاریخنگاری در سایر رشتهها نیست. این پژوهش، در چارچوب مطالعات توصیفی ترجمه یعنی نظریة توری در مورد هنجارها و قوانین ترجمه، اونزهر در باب رپرتوای فرهنگی و مطالعات پیکرهای در ترجمه انجام شده است. هدف این پژوهش توصیف هنجارهای زبانی سه نسل از مترجمان ادبی ایران است. در این پژوهش هفت هنجار زبانی، ترکیب قید و صفت، واژگان عربی، گرتهبرداری نحوی، تنوع قیود توصیفکنندة افعال ناقل، تنوع فعل ناقل، نقطهویرگول و خط تیره در سه پیکره از سه نسل مترجم ادبی پس از مشروطه انتخاب و بررسی شد. یافتههای این پژوهش نشان داد که با گذشت زمان، بسامد ترکیب قید و صفت، واژگان عربی، قیود توصیفکنندة افعال ناقل، افعال ناقل غیر از «گفت»، گرتهبرداری نحوی، نقطهویرگول و خط تیره بیشتر شده است. یافتهها براساس سنت ترجمه، امکانات زبان فارسی و توانمندیهای مترجمان سه دوره واکاوی شد.
یاسمین خلیقی؛ علی خزاعی فرید؛ علی ناظمیان فرد
چکیده
ترجمه آثار ادبی در ایران، همواره تابعی از شرایط سیاسی-اجتماعی، گرایش های روشنفکری و ایدئولوژی مسلط در هر یک از دوره های تاریخی بوده است. یکی از مهم ترین دوره ها که رویدادهای سیاسی-اجتماعی آن در تحولات فرهنگی و ادبی و روشنفکری مؤثر بوده است، دوره بین سال های 1320 تا 1332 است. در این دوره، حزب توده نسبت به دیگر جریان های فکری و سیاسی در اوج ...
بیشتر
ترجمه آثار ادبی در ایران، همواره تابعی از شرایط سیاسی-اجتماعی، گرایش های روشنفکری و ایدئولوژی مسلط در هر یک از دوره های تاریخی بوده است. یکی از مهم ترین دوره ها که رویدادهای سیاسی-اجتماعی آن در تحولات فرهنگی و ادبی و روشنفکری مؤثر بوده است، دوره بین سال های 1320 تا 1332 است. در این دوره، حزب توده نسبت به دیگر جریان های فکری و سیاسی در اوج توفّق بوده و در واقع نیروی پیشروی جریان های روشنفکری به حساب می آمده است. تقریباً تمام نویسندگان و مترجمان آن دوران یا مدتی عضو این حزب بوده اند و یا دست کم به لحاظ فکری به آن گرایش داشتند. در پژوهش حاضر سعی شده است تا تأثیرات حزب توده و ایدئولوژی چپ در عرصه انتخاب آثار ادبی جهت ترجمه مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، آثار ادبی ترجمه شده در طول سال های 1320 تا 1332 مورد ارزیابی قرار گرفته اند تا تأثیر و بازتاب این ایدئولوژی در سطح انتخاب مشخص شود. ازاین رو ابتدا با بررسی مقدمه های مترجمان و نظریات محققین ادبی که به معرفی پیشینه نویسندگان و موضوع و محتوای آثار ادبی آنها پرداخته اند، آثار ادبی همسو با مؤلفههای معنایی آشکار و پنهان تفکر چپ دسته بندی شده است و سپس با انتخاب مهم ترین اثر از هر دسته و به کارگیری نظریه جامعه شناسی ادبیات لئو لوونتال در آن، شاهدی دیگر بر همسو بودن آثار با این تفکر خواهیم یافت. نتایج نشان می دهد که این مؤلفههای معنایی در آثار آموزه رئالیسم سوسیالیستی، ادبیات نویسندگان چپ گرا و تا حدودی آثار ادبی رئالیستی نمود می یابند و بیش از نیمی از آثار ادبی انتخاب شده جهت ترجمه در آن دوران در این سه دسته قرار می گیرند.
محدثه صفی نژاد؛ علی خزاعی فر؛ محمود رضا قربان صباغ
چکیده
تعادل زیباشناختی نوعی از تعادل میان متن ترجمه شده و متن اصلی تعریف می شود که براساس آن دو متن از درجه تفسیرپذیری یا صراحت معنایی نسبتا یکسانی برخوردارند و این مستلزم آن است که موارد عدم قطعیت معنی در هر دو متن کم و بیش یکسان باشد. مفهوم عدم قطعیت معنی را نخستین بار پدیدار شناس لهستانی رومن اینگاردن به عنوان یکی از ویژگیهای متون ادبی ...
بیشتر
تعادل زیباشناختی نوعی از تعادل میان متن ترجمه شده و متن اصلی تعریف می شود که براساس آن دو متن از درجه تفسیرپذیری یا صراحت معنایی نسبتا یکسانی برخوردارند و این مستلزم آن است که موارد عدم قطعیت معنی در هر دو متن کم و بیش یکسان باشد. مفهوم عدم قطعیت معنی را نخستین بار پدیدار شناس لهستانی رومن اینگاردن به عنوان یکی از ویژگیهای متون ادبی بکار برد و پس از آن دو نظریه پرداز زیباشناسی، آیزر و یاس، آن را در نظریه های متفاوت خود به کار گرفتند. در این مقاله پس از تعریف مفهوم تعادل زیباشناختی بر اساس مفهوم عدم قطعیت معنی، اهمیت این مفهوم را در ترجمه های مختلف کتاب پبامبر نوشته جبران خلیل جبران نشان می دهیم. تحلیلی که بر چهارده ترجمه از سه جمله انتخابی کتاب فوق صورت گرفته نشان می دهد که مترجمان بیش از آن که در پی ایجاد تعادل زیباشناختی باشند در پی ایجاد تصریح بیشتر و در نتیجه دور شدن از تعادل زیباشناختی بوده اند.
