نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

انسجام به سازوکار درون‌متنی زبان گفته می‌شود که سخنور را در ایجاد و برقراری ارتباط در هر جمله یا بین جملات یاری می‌دهد؛ به‌عبارت‌دیگر، انسجام به روابط ساختاری-واژگانی متن اطلاق می‌شود. در پژوهش حاضر به بررسی انسجام متن بر اساس الگوی هلیدی (1976) و نظریّۀ مکمل حسن (1984) با هدف بررسی میزان هماهنگی انسجام در سورۀ مبارکۀ «مزَّمِّل» و ترجمۀ آن از موسوی گرمارودی پرداخته شده است. از نتایج این پژوهش استنباط می‌شود که در این سوره و ترجمه آن، انواع عوامل انسجامی در سطح غیر ساختاری وجود دارد: «انسجام واژگانی» که شامل تکرار، هم‌معنایی، تضاد، شمول معنای، جزء و کل و هم­چنین عوامل موردی ازجمله برابری و نام­گذاری است و «انسجام دستوری» که شامل انواع ارجاع، جانشینی و حذف است. از رهگذر این پژوهش هم می‌توان به پیوند منسجم میان اجزای سوره و ترجمۀ منتخب پی برد که هم راهی برای شناخت اعجاز قرآن است و هم از درصد بالای مشابهت متن مقصد با متن مبدأ در نحوۀ کاربست عوامل انسجام می‌توان دریافت که مترجم در انتقال مفاهیم ترجمه موفق بوده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
امرایی، م.، و رضایی هفتادر، غ.، و زند وکیلی، م. (1396). ارزیابی مقایسه‌ای انسجام در سورۀ علق و ترجمۀ آن از حدّاد عادل بر اساس نظریّۀ هلیدی و حسن. پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 16(7)، 119-148.
اورکی، غ.، و ویسی، خ. (1395). بررسی تطبیقی عناصر انسجام متنی در سورۀ مبارکۀ ناس و ترجمۀ فارسی آن بر پایۀ نظریّۀ انسجام متن هلیدی و حسن، علوم قرآن و تفسیر، 1(2)، 129-146.
ایشانی، ط.، و نعمتی قزوینی، م. (1392). بررسی انسجام و پیوستگی در سورۀ صف با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا. انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 9(27)، 65-95.
خامه‌گر، م. (1397). نقد و بررسی نظریّه بسط متن در تحلیل انسجام متنی سوره‌های قرآن بر اساس دیدگاه حسین عبدالرئوف. مطالعات متون اسلامی، 2(3)، 119-136.
خجندی، ع. (1385). ترجمۀ قرآن استاد گرمارودی در یک نگاه. بینات، 49 و 50، 422-425.
زند وکیلی، م.، و امرایی، م. (1396). ارزیابی مقایسه‌ای ابزارهای انسجام در سورۀ طارق و ترجمۀ آن از محمّدمهدی فولادوند: از دیدگاه نظریّۀ هلیدی و حسن. مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، 4(7)، 1-36.
شاهپری، ع.، و مهدوی‌نیا، م.، و سماواتی، ع. (1396). بررسی نقش عوامل انسجامی در ترجمه‌های انگلیسی قرآن (بر اساس الگوی هلیدی و حسن). سراج منیر، 27(8)، 7-42.
طباطبایی، م. (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عباسی، م.، و اویسی کهخا، ع.، و ثواب، ف. (1395). انسجام واژگانی در متن سوررئالیستی بوف کور بر پایۀ نظریّۀ هلیدی و حسن. جستارهای زبانی، 6(34)، 283-308.
فارسیان، م.، و اسماعیلی، ن. (1397). واکاوی تکرار عبارت بسم الله الرحمن الرحیم و ارزیابی برگردان فرانسوی آن. مطالعات زبان و ترجمه، 51(1)، 47-64.
مختاری، ق.، و خدابخش­نژاد، م. (1397). تحلیل زیبایی­شناسی آیات قرآن کریم بر پایۀ عنصر انسجام و پیوستگی بررسی نمونه­ای سوره­های جزء سی­ام. پژوهش­های زبان‌شناختی قرآن، 13(1)، 107-126.
موسوی گرمارودی، ع. (1384). ترجمه قرآن کریم. تهران: انتشارات قدیانی.
میراحمدی، ر.، و آقاجانی، م. (1396). عناصر برجسته انسجام در بائیه متنبّی بر اساس نظریّۀ هلیدی، زبان و ادبیات عربی، 17، 233-265.
نعمتی قزوینی، م.، و ایشانی، ط. (1394). مقایسه کاربست عوامل انسجام در سوره اعلی و ترجمه آن از صفارزاده. پژوهش‌های قرآنی، 1(20)، 120-145.
نیازی، ش.، هاشمی، ا. (1398). بررسی چگونگی کارآمدی مؤلفه «شفاف‌سازی» الگوی برمن در ارزیابی ترجمه قرآن: مورد پژوهی ترجمه رضائی. مطالعات زبان و ترجمه، 52(4)، 161-193.
نیازی، ش.، و قاسمی، ز. (1397 (الف)). الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نیازی، ش.، و قاسمی، ز. (1397 (ب)). تحلیل زبان‌شناختی متون عربی (با تکیه بر دستور نقش‌گرای هلیدی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هلیدی، م.، و حسن، ر. (1393). زبان، بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناسی. ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: انتشارات علمی.
 
Halliday, M., Hassan, R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
Hameed, H. T. (2008). Cohesion in Texts: A Discourse Analysis of a New Article in a Magazine. Al-Fatih Journal. 4(37) 81-114.
 
 
CAPTCHA Image