TY - JOUR ID - 40788 TI - نگاهی نقّادانه به فرایند واژه‌گزینیِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پرتو رهیافت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی زبانی JO - مطالعات زبان و ترجمه JA - LTS LA - fa SN - 2228-5202 AU - راستی, علیرضا AD - گروه زبان انگلیسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، فارس، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 55 IS - 3 SP - 65 EP - 89 KW - فرهنگستان زبان و ادب فارسی KW - سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی آموزشی KW - رویکرد مدافعه‌ای-مشارکتی KW - سندکاوی DO - 10.22067/jlts.2021.72904.1078 N2 - فرهنگستان زبان و ادب فارسی به­‌عنوان نهادی با شعاع عملکردی فراملّی که برنامه‌­ریزی‌­ها و سیاست‌­گذاری­‌های آن می­‌تواند پیامدهای گسترده‌­ای، نه صرفاً در زمینۀ زبانی، بلکه در عرصه­‌های اجتماعی و سیاسی نیز به همراه داشته باشد، بایستی پیوسته مورد نقد و ارزیابی درونی و بیرونی قرار گیرد تا با لحاظ کردن بازخوردهای حاصل از آن، عملکرد و اثرگذاری بیشینه و بهینه­‌ای داشته باشد. در این راستا، پژوهش فعلی، با اتّخاذ رویکرد مدافعه‌­ای‑مشارکتی و نیز کاربست پاره‌­ای اصول و مفاهیم میان­‌رشته‌­ای سیاست‌­گذاری و برنامه‌­ریزی زبانی به سازوکار حاکم بر ساختار این نهاد و به‌­ویژه فرایند «واژه‌­گزینی»، کوشیده تا ضمن عریان‌سازی از پاره‌­ای نارسایی­‌ها و کاستی­‌های حاکم بر آن، توجّه متولیان و سیاست‌­گذاران حوزۀ نگهداشت و گسترش نفوذ زبان فارسی را بیش‌­ازپیش به رفع آنها معطوف سازد. پژوهشگر با بهره‌­گیری از روش «سندکاوی کیفی» بر آن بوده تا فرایند خطی خط­‌مشی­‌گذاری زبانی در فرهنگستان را با دیدی انتقادی که لازمۀ اتّخاذ رهیافت مدافعه‌­ای‑مشارکتی است، تشریح و تحلیل نماید. یافته‌­ها گواه آن است که فرهنگستان در عملکرد سیاست‌­گذاری زبانی خود (نا)آگاهانه رویکردی «اثبات­‌گرایانه» و «گام‌محور» دنبال می‌­کند که چنین رهیافتی می‌­تواند باعث ایجاد نوعی دافعه و سازش‌­ناپذیری از ناحیۀ کارگزاران زبانی در سطوح و ساحت­‌های مختلف جامعه متکثّر ایران شود. از دیگر ­یافته‌­های این جستار پژوهشی می‌­توان به عدم به­‌رسمیت‌­شناختن تضاد منافع در میان کارگزاران متعدّد و متکثّر عرصۀ سیاست­‌گذاری زبانی در اسناد مورد تحلیل اشاره نمود. همچنین، اتّخاذ رویکرد «نخبه­‌گرایانه»، به­‌ویژه در مقولۀ واژه­‌گزینی، منجر به عدم به‏ رسمیت ‏شناختن شمّ زبانی گویشوران بومی زبان، به­‌عنوان یک منبع ارزشمند گزینش، کاربرد و اقبال­‌پذیری واژگان نو در فارسی شده­ است. UR - https://jlts.um.ac.ir/article_40788.html L1 - https://jlts.um.ac.ir/article_40788_64ed4c9e7df2ef0c72caf12bb9ccaa84.pdf ER -