%0 Journal Article %T نگاهی نقّادانه به فرایند واژه‌گزینیِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پرتو رهیافت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی زبانی %J مطالعات زبان و ترجمه %I دانشگاه فردوسی مشهد %Z 2228-5202 %A راستی, علیرضا %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 55 %N 3 %P 65-89 %! نگاهی نقّادانه به فرایند واژه‌گزینیِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پرتو رهیافت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی زبانی %K فرهنگستان زبان و ادب فارسی %K سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی آموزشی %K رویکرد مدافعه‌ای-مشارکتی %K سندکاوی %R 10.22067/jlts.2021.72904.1078 %X فرهنگستان زبان و ادب فارسی به­‌عنوان نهادی با شعاع عملکردی فراملّی که برنامه‌­ریزی‌­ها و سیاست‌­گذاری­‌های آن می­‌تواند پیامدهای گسترده‌­ای، نه صرفاً در زمینۀ زبانی، بلکه در عرصه­‌های اجتماعی و سیاسی نیز به همراه داشته باشد، بایستی پیوسته مورد نقد و ارزیابی درونی و بیرونی قرار گیرد تا با لحاظ کردن بازخوردهای حاصل از آن، عملکرد و اثرگذاری بیشینه و بهینه­‌ای داشته باشد. در این راستا، پژوهش فعلی، با اتّخاذ رویکرد مدافعه‌­ای‑مشارکتی و نیز کاربست پاره‌­ای اصول و مفاهیم میان­‌رشته‌­ای سیاست‌­گذاری و برنامه‌­ریزی زبانی به سازوکار حاکم بر ساختار این نهاد و به‌­ویژه فرایند «واژه‌­گزینی»، کوشیده تا ضمن عریان‌سازی از پاره‌­ای نارسایی­‌ها و کاستی­‌های حاکم بر آن، توجّه متولیان و سیاست‌­گذاران حوزۀ نگهداشت و گسترش نفوذ زبان فارسی را بیش‌­ازپیش به رفع آنها معطوف سازد. پژوهشگر با بهره‌­گیری از روش «سندکاوی کیفی» بر آن بوده تا فرایند خطی خط­‌مشی­‌گذاری زبانی در فرهنگستان را با دیدی انتقادی که لازمۀ اتّخاذ رهیافت مدافعه‌­ای‑مشارکتی است، تشریح و تحلیل نماید. یافته‌­ها گواه آن است که فرهنگستان در عملکرد سیاست‌­گذاری زبانی خود (نا)آگاهانه رویکردی «اثبات­‌گرایانه» و «گام‌محور» دنبال می‌­کند که چنین رهیافتی می‌­تواند باعث ایجاد نوعی دافعه و سازش‌­ناپذیری از ناحیۀ کارگزاران زبانی در سطوح و ساحت­‌های مختلف جامعه متکثّر ایران شود. از دیگر ­یافته‌­های این جستار پژوهشی می‌­توان به عدم به­‌رسمیت‌­شناختن تضاد منافع در میان کارگزاران متعدّد و متکثّر عرصۀ سیاست­‌گذاری زبانی در اسناد مورد تحلیل اشاره نمود. همچنین، اتّخاذ رویکرد «نخبه­‌گرایانه»، به­‌ویژه در مقولۀ واژه­‌گزینی، منجر به عدم به‏ رسمیت ‏شناختن شمّ زبانی گویشوران بومی زبان، به­‌عنوان یک منبع ارزشمند گزینش، کاربرد و اقبال­‌پذیری واژگان نو در فارسی شده­ است. %U https://jlts.um.ac.ir/article_40788_64ed4c9e7df2ef0c72caf12bb9ccaa84.pdf